Søren Kierkegaard

O υπάρχων πού στρέφει όλη την προσοχή του στο γεγονός ότι είναι υπάρχων θα δει επίσης την ρήση τού Λέσσινγκ σχετικά με την συνεχή προσπάθεια, να τού χαμογελά σαν ένα ωραίο γνωμικό, πού βέβαια δεν χάρισε στον συγγραφέα του αθάνατη φήμη, γιατί είναι πολύ απλό, πού όμως κάθε προσεκτικό άτομο πρέπει να επιβεβαιώσει. Ο υπάρχων, ξεχνώντας πώς είναι ένας υπάρχων, θα γίνεται όλο και πιο αφηρημένος. Όπως καμιά φορά μερικοί παρουσιάζουν γραπτώς τους καρπούς των διασκεδάσεων τους, θα περιμένουμε ως καρπό της αφηρημάδας του το πάντοτε αναμενόμενο σύστημα της ύπαρξης -όχι όλοι εμείς, αλλά μόνον εκείνοι πού πολύ συχνά είναι έξ ίσου αφηρημένοι όσο και εκείνος. Ενώ στην αφηρημάδα του το εγελιανό σύστημα προσπαθεί να γίνει ένα σύστημα τής ύπαρξης, και μάλιστα ολοκληρώνεται χωρίς ηθική (η ύπαρξη στην θέση της), αυτή η απλούστερη φιλοσοφία πού διδάσκει ένας υπάρχων στους υπάρχοντες θα τοποθετήσει κυρίως την ηθική στην πρώτη θέση.

Όταν θυμηθούμε ότι το φιλοσοφείν δεν είναι το να διαθέτεις μία φανταστική γλώσσα για φανταστικά όντα αλλά ότι απευθύνεται στους υπάρχοντες, συνεπώς, ότι δεν πρόκειται να αποφασίζει με φανταστικό τρόπο -in abstracto— αν η συνεχής προσπάθεια είναι κατώτερη από την ολοκλήρωση τού Συστήματος, αλλά για να μάθει ότι οι υπάρχοντες πρέπει να είναι ικανοποιημένοι ως υπάρχοντες και η συνεχής προσπάθεια είναι το μόνο πράγμα πού δεν απογοητεύει. Ακόμη και αν ένας άνθρωπος φτάσει στο ύψιστο σημείο, η επανάληψη με την οποία πρέπει να γεμίζει την ύπαρξη τον, αν δεν Θέλει να υποβιβασθεί (ή να γίνει ένα ον φανταστικό) θα είναι πάλι μία συνεχής προσπάθεια, γιατί και σ' αυτό το σημείο η ολοκλήρωση αναβάλλεται και απομακρύνεται. Συμβαίνει εδώ το ίδιο όπως με τον έρωτα, κατά Πλάτωνα, πού την έλλειψη αισθάνεται, όχι μόνον εκείνος πού ποθεί κάτι πού δεν έχει, αλλά και εκείνος πού επιθυμεί την συνεχή κατοχή εκείνου πού έχει. Για την θεωρία και την αισθητική στον χώρο της φαντασίας υπάρχει μία θετική ολοκλήρωση του Συστήματος, και επίσης τού δράματος στην πέμπτη πράξη, όμως παρόμοια ολοκλήρωση δεν είναι έγκυρη παρά για φανταστικά όντα.

Η συνεχής προσπάθεια εκφράζει την ηθική αντίληψη πού έχει το υπάρχον υποκείμενο για την ζωή. Δεν πρέπει λοιπόν να το εννοούμε με το μεταφυσικό νόημα. Αλλά το άτομο δεν υπάρχει ούτε μεταφυσικά. Διακινδυνεύει λοιπόν να εδραιώσει μια λανθασμένη αντίθεση ανάμεσα στην ολοκλήρωση του Συστήματος και  την συνεχή προσπάθεια για την αλήθεια. Θα μπορούσαμε, λοιπόν, και ίσως να έχει συμβεί, να θυμηθούμε την ελληνική λέξη για την επιθυμία να βρισκόμαστε πάντοτε στο σχολείο.  Όμως σ' αυτήν την σφαίρα δεν είναι παρά ένα λάθος. Γιατί στην ηθική η συνεχής προσπάθεια είναι η συνείδηση τον υπάρχοντος όντος, και η συνεχής μόρφωση εκφράζει την σταθερή πραγματοποίηση που δεν ολοκληρώνεται όσο το υποκείμενο είναι υπάρχον και η συνείδηση πού διαθέτει ότι είναι, το εμποδίζει να απατάται. Όμως η ελληνική φιλοσοφία βρισκόταν σε συνεχή σχέση με την ηθική. Επίσης η επιθυμία της συνεχούς μάθησης δεν είναι μια μεγάλη ανακάλυψη, ούτε μία ενθουσιώδης επιχείρηση ενός ξεχωριστού πνεύματος, δεν είναι ούτε λίγο ούτε πολύ παρά η ευφυΐα του γεγονότος του υπάρχειν. Κι αν δεν έχει καμμία αξία αυτή η συνειδητοποίηση, θα ήταν ανόητο να την ξεχνάμε.

 

Μτφ  Σόνια Κουμαντάρου-Πρεβελάκη

Εκδόσεις Ευθύνη

Αναλόγιο ιδ